نیروی تفنگداران جنوب ایران معروف به پلیس جنوب ظاهراً به بهانه حفظ امنیت در مناطق جنوبی کشور ولی در واقع برای حفظ منافع انگلیس در طول جنگ جهانی اول و پس از آن بود.
انگلیسیها زمانی اقدام به تأسیس پلیس جنوب کردند که مجلس شورای ملی تعطیل بود و در فترت بین دوره سوم و چهارم قرار داشت.
مجلس سوم متعاقب مهاجرت انبوهی از نمایندگان مجلس و دیگر فعالان فکری و سیاسی به خارج از کشور در اثنای جنگ جهانی اول تعطیل شده بود.
پس از تشکیل دولت موقت ملی در کرمانشاه، ژاندارمری ستون فقرات ملی گرایان شد.اما قوای روسیه بالاخره تا سال ۱۲۹۵ توانست کرمانشاه را گرفته و حکومت دفاع ملی را از بین ببرند.
ژاندارمری جنوب تنها منطقه ای که هنوز در تصرف قوای ملی بود، در ۱۲۹۵ به دست ابراهیمخان قوام الملک شیرازی رئیس ایلات خمسه سقوط کرد.
به این ترتیب برخی از اعضای ژاندارمری به عثمانی و برخی دیگر همچون محمدتقی خان پسیان و حبیب الله خان شیبانی به آلمان و اتریش پناهنده شدند.
در آن ایام دستگیری ملی گراها با برچسب طرفداری از عثمانی و آلمان شدت گرفت و بسیاری از جمله ریاست پست بندرعباس را دستگیر کردند.
در نامه ای احمدخان پژوه از کمپ اسرای جنگی هند برای همکارش نوشته ، آمده؛ با حکم تلگرافی از مدیر کل پست به ریاست پست بندرعباس منصوب شدم و در تاریخ ۱۹ جدی۱۲۹۴وارد بندرعباس گشته به انجام وظیفه پرداختم، از روز ورود تا روزی که دستگیر شدم قریب دو ماه طول کشید مدام درتحت مراقبت وسانسور بودم که دمی براحت نیاسوده و نفسی استراحت نکشیدم.
🅾 از نظر احمدخان پژوه ،حکمران بنادر میرزا احمد خان دریا بیگی و حاکم بندرعباس علی کرم بیک توپچی بلوردی ملقب به شجاع نظام باعث گرفتاری اش شده و آنها را عامل انگلیسی می داند .
وی در همین زمینه می نویسد؛ این دو نفر ومناسباتی که با مقامات خارجی داشته و بیدادیکه درقلمرو خلیج فارس به امر و تحریک عمال خارجی کرده اند از حوصله من ومجال این مقال بیرون است.قلمی توانا و وقتی بی انتها شاید تا از عهده آن برآید.
احمد خان در نامه اش به سفر ساکس به بندرعباس و همراهی دریابیگی با وی اشاره می کند: دوازده روز تحت کشیک دو نفرتفنگچی توقیف بودم در ۲۲ حوت آقای دریابیگی که اردوی کذایی را از بندرلنگه راه انداخته به بندرعباس ورود نمود دو سطری باو نوشتم وکسب تکلیف کردم ناخدا ابراهیم که پیری روشن دل و دارای صفات جوانمردی بود و سمت فرماندهی کشتی دولتی (پرس پلیس) را داشت به محبس من آمده و مرا با خود به کشتی برد.
سه روز بعد ژنرال ساکس برای تشکیل قشون جنوب به بندرعباس وارد شده پس از مصاحبه ومواضعه با دریا بیگی کار جنوب رایکسره کرد.
دریابیگی به کشتی آمده و به بوشهر رفتیم ولی در بندر گاه بوشهر به من گفت مصلحت اینست که سه روز در کشتی بمانم تا او وسایل حرکت مرا به شیراز فراهم نماید.
من نیز باور کردم پس از سه روز لتکا(قایق) با دو نفر تفنگچی فرستاد .مرا به کشتی انگلیس برد تسلیم کماندان(فرمانده) کردند! از آن ساعت اسارت شروع شد به بصره ام بردند وگرسنگی ها خوردم تا داخل مجمع اسرای جنگیم کردند.
احمد خان پژوه با خیانت دریابیگی اواخر سال ۱۲۹۵ با عده ای از اسرای عثمانی به هند اعزام و در اسارتگاهی موسوم به سمرپور در کنار بسیاری از وطن پرستان در اسارت ماند.
سرانجام با پایان جنگ اسرای جنگی و ملی گرایان ایرانی آزاد شدند .پلیس جنوب نیز در پی کودتای 1299 سیدضیا طباطبایی منحل شد و ژاندارمری مجددا احیا شد.
منبع: سایت آرموس، سید عبدالله حسینی